Yetişrici Bilgisi Badem

Üretim Miktarı; Ülkemiz yaklaşık 83 bin ton civarındaki Badem üretimiyle dünyada yedinci sırada yer almaktadır. ABD 1.8 milyon tonluk üretimiyle dünya Badem üretiminin neredeyse yarısını sağlıyor. Ardından Avusturalya ,İspanya ,Fas İran ve Suriye gelmektedir.

İklim ve Toprak istekleri Badem yaprağını döken meyve türleri içerisinde erken çiçek açması nedeniyle ilkbahar geç donlarından en fazla etkilenen meyve türleri arasında yer alır. Bahçe tesis edilecek yörede ilkbahar geç donlarının oluş zamanları etüt edilmeli, Ferragnes, Ferrastar, Ferraduel gibi Fransız çeşitleri, yada Yaltinski, Primorski, Nitiriski gibi çeşitler dikilmelidir. Bademin odun dalları kışın -25, -30°C’ ye kadar dayanmakla birlikte çiçek tomurcuklarının soğuğa dayanımları dönemlere göre farklı olmaktadır; çiçeklenme öncesi çiçek gözleri, -3,-3,5°C, çiçeklenme sonuna doğru, -1,5,-2 °C, küçük meyveler ise; -0,5-0,6 °C’ ye kadar dayanır. Badem meyvelerinin olgunlaşması gerekli toplam sıcaklığın büyüme mevsimi boyunca yeterli olmaması durumunda meyvelerin gelişmesi ve olgunlaşması yeterli olmaz. Çiçeklerin açtığı havaların yağışlı ve sisli olması arı faaliyetini sınırlayacağı, ayrıca düşük sıcaklıklar döllenmede çim borusunun gelişimine engel olacağı için döllenme tam gerçekleşmez. Bu tür havalar monilya gibi mantari hasalıklara da neden olur. Bademin kış soğuklama ihtiyacı 300-400 saat civarında olup bazı yörelerde kasım ve aralık aylarında bu süreyi tamamlayıp ocak ayı ortalarında çiçeklenmeye başlayabilirler.Bademler; geçirgen, kumlu, alüvyal, derin toprakları sevmekle birlikte kireçli, kuru ve kır olarak tabir edilen topraklarda da yetiştirilebilmektedir. Bademler % 25-30 kireç içeren topraklarda bile yetişebilmekledir. Badem kurulacak bahçelerde taban suyunun yüksek olmaması gerekir. Taban suyu yüksek seviyelerde olan yerlerde köklerde yetersiz oksijen nedeniyle (asfeksi) ölümler olmaktadır.

Anaç Kullanımı; Bademlerde en fazla badem ve şeftali tohumları anaç olarak kullanılmakladır. Hem kültür bademleri (Teksas, Garrigue, Atocha, Desmaya) çeşitleri ile yabani (acı) bademlerin tohumları da anaç olarak kullanılmaktadır. Bu anaçlar kurak koşullara dayanıklıdır. Badem tohum anaçları Kök Kanseri, Kök Mantarı, Meşe Kök Mantarı, Verticilium solgunluğuna hassas, kök ur ve yara nematodlarına hassastır. Şeftali anaçları ise kurağa ve kirece hassas olup bademlere göre daha yüzlek kök geliştirir. Şeftali anaçları üzerinde verime badem anaçlarına göre daha erken meyveye yatmakla birlikte ömürleri bademlere göre daha kısadır. Son yıllarda şeftali badem melezleri bademde anaç olarak kullanılmaya başlatılmış olup bunlardan en önemlisi GF 677 dır. Bu anaçta kök kanseri, meşe kök mantarı ve vertisilium çürüklüğüne hassastır. Diğer bir şeftali badem melezleri; 557 Hansen 2168, Hansen 536, Adafuel anaçlarıdır. Son yıllarda Gadaman, Barrier-1 ve GN- 15 (Garnem), GN-22 (Felinem) gibi yeni anaçlar da bademlerde yaygın olarak kullanılmaktadır.

Önemli Çeşitler;

Badem çeşitlerinin çoğu kendine uyuşmaz olup bahçede yeterli miktarda dölleyici çeşit bulundurulmasında yarar vardır. En yaygın yetiştirilen Nonpareil çeşit için Teksas, Peerless, Nu Plus Utra, Thampson ve Carmen çeşitleri dölleyici olarak kullanılmalıdır. Teksas, Carmen ve Thamson Nonpareil’ den sonra, No Plus Ultra, Peerless çeşitleri daha önce çiçeklenir. Tuono çeşidi kendine verimlidir. Ferragnes, Ferrastar ve Ferraduel çeşitleri birbirlerini döllerler. Bademlerde ağaçlar kuvvetli gelişir ve yarı yayvan taç oluşturur. Bu nedenle goble ve modifiye lider terbiye sistemleri uygulanmaktadır. Tam verime yatmış ağaçlarda verim budaması yapılır. Bademde meyve dallarının ömrü 5 yıl kadardır. Lider dal çevresinde 3 ana dal bulundurulmalı, bu dalların gövdeden çıkış yönleri farklı açılarda olmalı ve aralarında mesafe bulunmalıdır. Aşırı güneşlenmenin olduğu yerlerde değişik doruk dallı terbiye sistemi uygulanmalıdır. Bademlerde şeftaliler gibi sert budama yapılmaz. Budamada meyve vermeyen dallar, 4-5 yaşında mayıs buketleri taşıyan dallar kesilerek ağaç yeni sürgün vermesi için teşvik edilir.

Hastalık ve Zararlılar; Kök kanseri, bademlerde en önemli hastalık olup, hem fidanın hem de bahçe tesisi edilecek yerle hastalık etmeninin bulunmamasına özen gösterilmelidir. Diğer önemli hastalıklar, yaprak kıvırcıklığı, yaprak delen hastalığıdır. Zararlılar ise .Badem iç kurdu, Kapnodis, Yaprak bitleridir.